Διατροφή ανήλικου τέκνου
Γράφει ο Μιχαήλ Ζηδιανάκης, Δικηγόρος Δ.Σ.Θ.
Όταν ο γάμος λύεται με συναινετικό διαζύγιο, η διατροφή ανήλικου τέκνου και το ποσό που θα καταβάλει ο υπόχρεος γονέας μπορεί να ρυθμιστεί με ιδιωτικό συμφωνητικό το ποσό της διατροφής.
Σε περίπτωση αντιδικίας θα πρέπει να ακολουθηθεί δικαστική διαδικασία για διεκδίκηση διατροφής ανήλικου τέκνου.
Α. Διατροφή ανήλικου τέκνου
Ποια η υποχρέωση των γονέων σχετικά με τη διατροφή του τέκνου;
Ίσως το μεγαλύτερο ζήτημα που ανακύπτει από ένα διαζύγιο όταν υπάρχουν παιδιά από τον γάμο είναι η καταβολή διατροφής για τις ανάγκες τους.
Σύμφωνα με το άρθρο 1486 παράγραφος 2 του ΑΚ, οι γονείς έχουν υποχρέωση διατροφής του ανήλικου τέκνου τους, ακόμη και αν το ίδιο εργάζεται, εφόσον όμως, τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών του. Στη συνέχεια, το άρθρο 1487 ΑΚ αναφέρει ότι «Δεν έχει υποχρέωση διατροφής εκείνος που, ενόψει και των λοιπών υποχρεώσεών του, δεν είναι σε θέση να τη δώσει χωρίς να διακινδυνεύσει η δική του διατροφή. Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει, όταν πρόκειται για τη διατροφή του ανήλικου τέκνου από το γονέα του, εκτός αν αυτό μπορεί να στραφεί εναντίον άλλου υπόχρεου ή αν μπορεί να διατραφεί από την περιουσία του».
Η υποχρέωση διατροφής αφορά και τους δύο γονείς;
Ο νόμος αναθέτει κατά κανόνα τη διατροφή ανήλικου τέκνου και στους δύο γονείς. Μοναδική περίπτωση εξαίρεσης κάποιου γονέα είναι η μη επάρκεια των εισοδημάτων του, εφόσον όμως υπάρχει η δυνατότητα κάλυψης των αναγκών του τέκνου από άλλον υπόχρεο ή από την περιουσία του ίδιου.
Εάν την επιμέλεια ασκεί ένας εκ των δύο γονέων, έχει δικαίωμα απαίτησης διατροφής από τον έτερο γονέα είτε μέσω της διαδικασίας ασφαλιστικών μέτρων, η οποία αποτελεί προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης, είτε μέσω της άσκησης αγωγής για οριστική ρύθμιση του ζητήματος.
Πως υπολογίζεται η διατροφή ανηλίκου τέκνου;
Όσον αφορά το ύψος της διατροφής ανηλίκου και τον υπολογισμό της, αυτό υπολογίζεται ανάλογα με τις ανάγκες του τέκνου (ανάλογη διατροφή).
Αυτό σημαίνει ότι η διατροφή καλύπτει τις ανάγκες συντήρησης, ανατροφής και εν γένει εκπαίδευσης του τέκνου (άρθρο 1493 ΑΚ). Οι ανάγκες αυτές περιλαμβάνουν την τροφή, στέγαση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ένδυση του ανηλίκου, καθώς και διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες, όπως φροντιστήρια, εκμάθηση ξένων γλωσσών, αθλητικές δραστηριότητες κλπ.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η υποχρέωση διατροφής αφορά τις εύλογες ανάγκες του ανηλίκου, χωρίς να επεκτείνεται σε παράλογες απαιτήσεις του ανηλίκου ή του άλλου συζύγου αναφορικά με το τέκνο. Το Δικαστήριο αποφασίζει για το ύψος της διατροφής τέκνου, κρίνοντας κάθε περίπτωση ξεχωριστά με κριτήριο τα εισοδήματα των γονέων.
Β. Διατροφή ενήλικου τέκνου
Ποια η υποχρέωση των γονέων σχετικά με τη διατροφή του ενήλικου τέκνου;
Στο άρθρο 1486 παράγραφος 1 ΑΚ αναφέρεται ότι «Δικαίωμα διατροφής έχει μόνο όποιος δεν μπορεί να διατρέφει τον εαυτό του από την περιουσία του ή από εργασία κατάλληλη για την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του και τις λοιπές βιοτικές του συνθήκες ενόψει και των τυχόν αναγκών της εκπαίδευσής του».
Από το άρθρο αυτό συνάγεται ότι οι γονείς έχουν υποχρέωση διατροφής και του ενήλικου τέκνου, από τη στιγμή που ο νόμος δεν διακρίνει, εφόσον το ίδιο δεν δύναται να καλύψει τις ανάγκες του. Μοναδική διαφορά με τη διατροφή ανήλικου τέκνου είναι ότι το ανήλικο τέκνο δεν υποχρεούται να εκποιήσει την περιουσία του, προκειμένου να διατραφεί.
Αντίθετα, ο ενήλικος δικαιούται διατροφή μόνο εάν η εργασία ή η περιουσία του δεν επαρκούν, με την έννοια ότι θα πρέπει αρχικά να εκποιήσει την περιουσία του για την κάλυψη των αναγκών του.
Τι περιλαμβάνει το ποσό της διατροφής;
Σε περίπτωση που ο ενήλικος σπουδάζει, αναμενόμενο είναι να μην δύναται να καλύψει ο ίδιος τις ανάγκες του, εφόσον έχει επικεντρωθεί στις σπουδές του και στην επιτυχή περάτωσή τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δικαιούται διατροφή από τους γονείς του.
Η διατροφή ανηλίκου αφορά την τροφή, στέγη, ένδυση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του ενηλίκου, καθώς και οποιαδήποτε άλλη ανάγκη του, όπως η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας για την παρακολούθηση μαθημάτων σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Να σημειωθεί ότι η διατροφή του ενηλίκου κατά την διάρκεια των σπουδών του αφορά την απόκτηση κάθε είδους πτυχίου, όπως και την απόκτηση μεταπτυχιακού ή και οποιουδήποτε άλλου τίτλου.
Συνεπώς, το μέτρο της διατροφής προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου, όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες ζωής του και περιλαμβάνει τα αναγκαία για την εν γένει συντήρηση του έξοδα.
Υπάρχουν ποινικές κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης διατροφής;
Εκτός από τη δυνατότητα άσκησης ασφαλιστικών μέτρων ή αγωγής για την επιδίκαση διατροφής, ο νόμος προβλέπει και ποινικές κυρώσεις, σε περίπτωση που ο υπόχρεος δεν καταβάλλει τα ποσά που έχουν επιδικασθεί από το Δικαστήριο.
Το άρθρο 358 ΠΚ ορίζει ότι «Όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής που την επιβάλει σε αυτόν ο νόμος και έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο, με τρόπο τέτοιο ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχτεί την βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση.»
Ο δικαιούχος συνεπώς μπορεί να στραφεί στα ποινικά Δικαστήρια, ζητώντας την τιμωρία του παραβάτη υπόχρεου σε διατροφή, εφόσον αυτός κακόβουλα (σκοπίμως) δεν καταβάλλει το ποσό της διατροφής, που το αστικό Δικαστήριο επιδίκασε.
Η διαφορά αγωγής και μήνυσης είναι ότι στην αγωγή η δίκη αφορά περιουσία, με την έννοια ότι ο δικαιούχος ζητά την επιδίκαση ενός ποσού για την κάλυψη των αναγκών του, ενώ στη μήνυση η δίκη αφορά την ποινική τιμωρία με φυλάκιση του υπόχρεου επειδή παραβίασε απόφαση αστικού Δικαστηρίου.
Άρα, δεν υπάρχει η δυνατότητα λήψης χρημάτων διατροφής με απόφαση ποινικού Δικαστηρίου.
Καταληκτικά, το ζήτημα της διατροφής τέκνου μπορεί να εγείρει αρκετές συγκρούσεις μεταξύ των γονέων ή και του ενήλικου τέκνου, με αποτέλεσμα να απαιτείται σωστός χειρισμός από εξειδικευμένο σε οικογενειακά θέματα δικηγόρο.
Τονίζεται ότι η υποχρέωση διατροφής πηγάζει εκ του νόμου (διατάξεις αναγκαστικού δικαίου) και για αυτό το λόγο παραίτηση από το δικαίωμα για διατροφή ανήλικου τέκνου δεν μπορεί να γίνει. Αν υπάρξει μια τέτοια συμφωνία έγγραφη (ιδιωτικό συμφωνητικό) ή μη δεν έχει κανένα κύρος και συνεπώς καθίσταται μη νόμιμη.
Τέλος, για την εξακρίβωση της οικονομικής δυνατότητας καταβολής του γονέα που αρνείται να καταβάλει διατροφή στο τέκνο ή τέκνα του, κρίνεται αναγκαία η υποβολή αιτήσεως μέσω δικηγόρου στον αρμόδιο Εισαγγελέα για χορήγηση εισαγγελικής εντολής με την οποία ο εν διαστάσει σύζυγος μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στα φορολογικά στοιχεία του εναγομένου σε αγωγή διατροφής.
Για περισσότερες πληροφορίες και νομικές συμβουλές σχετικά με τη διατροφή ανήλικου τέκνου, το διαζύγιο και γενικότερα το οικογενειακά δίκαιο μπορείτε να καλείτε στα δικηγορικά μας γραφεία:
Θεσσαλονίκη: 2310 500 442
Περαία Θεσσαλονίκης: 2392 181 200
Αθήνα: 210 9585365
(ώρες επικοινωνίας Δευτέρα – Παρασκευή: 09:00-14:30 & 18:00-20:00 – εκτός απογεύματος Τετάρτης)