ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΕΥΑΛΩΤΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΗ: ΑΙΤΗΣΗ, ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ, ΟΔΗΓΙΕΣ
Μιχαήλ Ζηδιανάκης,
Επικεφαλής e-Νομικά
Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω,
Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής στο Υπουργείο Δικαιοσύνης
Μ.Δ.Ε Α.Π.Θ.
Σε μια περίοδο αυξημένων οικονομικών πιέσεων, η προστασία των ευάλωτων οφειλετών/ δανειοληπτών κρίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ. Η αίτηση για βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στο πλαίσιο της ελληνικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους, με θετικές συνέπειες καθώς επιτρέπει σε φυσικά πρόσωπα που πληρούν συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια να τύχουν ειδικής μεταχείρισης από το Δημόσιο, τις Τράπεζες & τα FUNDS.
Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν συνοπτικά τα βασικά στοιχεία σχετικά με την αίτηση για βεβαίωση του ευάλωτου οφειλέτη: ποιοι είναι οι δικαιούχοι, ποια η διαδικασία έκδοσης και ποιες οι ωφέλειες/ συνέπειες που απορρέουν από αυτή.
Ποιοι χαρακτηρίζονται ως ευάλωτοι οφειλέτες / δανειολήπτες;
Η έννοια του «ευάλωτου δανειολήπτη» εισήχθη με το α. 217 του Ν.4738/2020 και θεωρείται μια από τις κεντρικές έννοιες στο πτωχευτικό δίκαιο. Ως ευάλωτος κρίνεται το πρόσωπο στον οποίο συντρέχουν σωρευτικά συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί κάποιος ευάλωτος οφειλέτης?
Στο α. 3 του Ν. 4472/2017 προβλέπονται τα κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα πρόσωπο για να χαρακτηριστεί ως ευάλωτο. Πιο συγκεκριμένα:
Α. Εισοδηματικά κριτήρια ευάλωτου οφειλέτη
- Το συνολικό εισόδημα για ένα μονοπρόσωπο νοικοκυριό δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 7.000 ευρώ, προσαυξανόμενο κατά 3.500 ευρώ για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού.
- Στη μονογονεϊκή οικογένεια ορίζεται επιπλέον προσαύξηση 3.500 ευρώ για το πρώτο ανήλικο μέλος του νοικοκυριού.
- Στο νοικοκυριό με απροστάτευτο/α τέκνο/α ορίζεται επιπλέον προσαύξηση 3.500 ευρώ για κάθε απροστάτευτο τέκνο.
- Σε κάθε περίπτωση, το μέγιστο συνολικό εισόδημα δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 21.000 ευρώ ετησίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.
Β. Περιουσιακά κριτήρια ευάλωτου οφειλέτη
Η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας του νοικοκυριού, όπως καθορίζεται από τον ΕΝΦΙΑ, δεν μπορεί να υπερβαίνει:
- Το ποσό των 120.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό. Το ως άνω ποσό προσαυξάνεται κατά 15.000 ευρώ για κάθε επιπλέον μέλος, έως το ανώτατο όριο των 180.000 ευρώ.
Γ. Περιουσιακά τεκμήρια ευάλωτου οφειλέτη
Τα όρια καταθέσεων σε όλα τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας ή του εξωτερικού για κάθε τύπο νοικοκυριού είναι τα εξής:
- Για μονοπρόσωπο νοικοκυριό, όριο ποσού 7.000 ευρώ
- Για νοικοκυριό αποτελούμενο από δύο μέλη, όριο ποσού 10.500 ευρώ
- Για νοικοκυριό αποτελούμενο από τρία μέλη, όριο ποσού 14.000 ευρώ
- Για νοικοκυριό αποτελούμενο από τέσσερα μέλη, όριο ποσού 17.500 ευρώ
- Για νοικοκυριό αποτελούμενο από 5 μέλη και πάνω, όριο ποσού 21.000 ευρώ
Πως πιστοποιείται η ευαλωτότητα ενός προσώπου?
Ένας οφειλέτης μπορεί να αποδείξει ότι χαρακτηρίζεται ως ευάλωτος, εκδίδοντας τη λεγόμενη Βεβαίωση Ευάλωτου Δανειολήπτη.
Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται για την αίτηση για βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη?
Ο ευάλωτος δανειολήπτης μπορεί να εκδώσει ψηφιακά τη Βεβαίωση Ευάλωτου Δανειολήπτη μέσω της ιστοσελίδας gov.gr. Απαραίτητη προϋπόθεση να εισέλθει με τη χρήση των προσωπικών κωδικών taxisnet στη σχετική ιστοσελίδα και να υποβάλει την αίτηση. Με την υποβολή της αίτησης, αναρτώνται αυτόματα από τις βάσεις δεδομένων της Φορολογικής Διοίκησης όλα τα απαραίτητα στοιχεία και διενεργούνται οι σχετικοί έλεγχοι από την πλατφόρμα, των εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων. Εφόσον, πληροί όλα τα κριτήρια, η βεβαίωση εκδίδεται εντός 30 ημερών. Η διάρκεια ισχύος της είναι τρείς (3) μήνες.
Ποια είναι τα οφέλη και οι συνέπειες της έκδοσης της Βεβαίωσης Ευάλωτου Οφειλέτη?
Η έννοια του «ευάλωτου οφειλέτη / δανειολήπτη» μπορεί να αποτελέσει μια πραγματική άμυνα του οφειλέτη απέναντι σε πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης εις βάρος του, όπως η κατάσχεση και ο πλειστηριασμός.
Επιπλέον, έχει συνδυαστεί και με τη δυνατότητα του οφειλέτη να ρυθμίσει συνολικά τις οφειλές του μέσω του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών.
Πως επηρεάζει η βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη την αίτηση υπαγωγής στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό?
Ο οφειλέτης που πληροί τα κριτήρια του ευαλώτου και έχει εκδώσει τη σχετική βεβαίωση μέσω του gov.gr, σε περίπτωση υποβολής αίτησης ρύθμισης των οφειλών του μέσω της πλατφόρμας του Εξωδικαστικού Μηχανισμού, διαθέτει ορισμένα προτερήματα.
- Πρώτο και σημαντικότερο, οι πιστωτές του είναι υποχρεωμένοι να αποδεχθούν την πρόταση του για ρύθμιση των οφειλών, χωρίς να υπάρχει πλέον περιθώριο απόρριψης.
Θα πρέπει, ωστόσο, να γίνει η διευκρίνηση, ότι ως πρόταση αναφέρεται η αντιπρόταση των πιστωτών του α. 71 παρ. 2Α του Ν. 4738/2020 και όχι η πρόταση από το υπολογιστικό εργαλείο.
- Δεύτερον, υφίσταται απαλλαγή του ευάλωτου οφειλέτη από την υποχρέωση καταβολής τυχόν προκαταβολής, ακόμα και αν έχει επιβληθεί κατάσχεση και πλειστηριασμός σε ακίνητο του.
- Τρίτον, ο ευάλωτος δανειολήπτης λαμβάνει πρόταση ρύθμισης και για τις οφειλές στις οποίες ενέχεται ως εγγυητής, ανεξάρτητα από το αν ο κύριος οφειλέτης είναι ιδιώτης ή επιχείρηση.
- Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα λήψης επιδότησης για την καταβολή των δόσεων των δανείων, τα οποία εξασφαλίζονται με την κύρια κατοικία, η οποία μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 70 έως 210 ευρώ μηνιαίως.
Τι σχέση έχει η ευαλωτότητα ενός οφειλέτη με την επιλογή του να πτωχεύσει?
Σε περίπτωση αδυναμίας ενός δανειολήπτη να εξυπηρετήσει το σύνολο των οφειλών του, μπορεί να αιτηθεί την πτώχευση του. Η πτώχευση κατά κανόνα συνεπάγεται τη ρευστοποίηση της περιουσίας του, συμπεριλαμβανομένης και της κύριας κατοικίας.
Ωστόσο, στην περίπτωση, όπου ένας οφειλέτης έχει χαρακτηρισθεί ως ευάλωτος, η κύρια κατοικία του δεν είναι απαραίτητο να ρευστοποιηθεί, καθώς μπορεί να αιτηθεί τη μεταβίβαση αυτής στο Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης.
Ουσιαστικά, με τη μεταβίβαση της κατοικίας στο φορέα αυτό, ο οποίος σημειωτέων δεν έχει συσταθεί μέχρι σήμερα, θα μπορεί ο οφειλέτης να διατηρήσει την κατοχή της κύριας κατοικίας του, καταβάλλοντας ενοίκιο για χρονικό διάστημα μέχρι 12 έτη, έχοντας παράλληλα τη δυνατότητα μετά το πέρας αυτού του χρόνου ή ακόμα και νωρίτερα να επαναγοράσει το ακίνητο.
Απαραίτητο είναι ο οφειλέτης να υποβάλει σχετική αίτηση κατά την προβλεπόμενη διαδικασία του α. 219 του Ν. 4738/2020, εντός προθεσμίας 60 ημερών από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης περί κήρυξης του σε πτώχευση.
Σε αυτή την περίπτωση, προβλέπεται και η δυνατότητα λήψης στεγαστικού επιδόματος, το οποίο θα καταβάλει ο εν λόγω φορέας.
Τι δυνατότητες υπάρχουν μέχρι τη σύσταση του ως άνω Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης?
Ο ευάλωτος οφειλέτης μπορεί να ζητήσει την ένταξη του στο ενδιάμεσο πρόγραμμα κρατικής στήριξης, κατά το οποίο έχει δικαίωμα κρατικής στήριξης μέσω επιδόματος, το οποίο αποσκοπεί στο να προλάβει την απώλεια της πρώτης κατοικίας.
Να σημειωθεί ότι με το άρθρο 104 του ν.5072/2023 παρατάθηκε μέχρι τις 04.03.2025 το αργότερο η προθεσμία υποβολής αιτήσεων στο πρόγραμμα, καθώς και η χορήγηση συνεισφοράς του Δημοσίου σε ευάλωτους οφειλέτες, μέχρι τη μεταβίβαση της κατοικίας τους στο Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης του ν.4738/2020.
Ασφαλώς, με το ενδιάμεσο πρόγραμμα δεν επιλύεται οριστικά το πρόβλημα, αλλά λειτουργεί ως «γέφυρα» προστασίας μέχρι την ενεργοποίηση του ως άνω φορέα.
Πως μπορεί να εξυπηρετήσει η Βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη/ δανειολήπτη, όταν έχει κατασχεθεί και ορισθεί πλειστηριασμός για την κύρια κατοικία του οφειλέτη?
Στην περίπτωση κατά την οποία ο οφειλέτης έχει λάβει έκθεση αναγκαστικής κατάσχεσης της κύριας κατοικίας του, με ορισμό ημερομηνίας πλειστηριασμού, τότε άμεσα θα πρέπει να ξεκινήσει την αίτηση στην πλατφόρμα Ευάλωτου Δανειολήπτη.
Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει μέσα σε 60 ημέρες από την επίδοση σε αυτόν της έκθεσης αναγκαστικής κατάσχεσης, να προβεί στην υποβολή της αίτησης για τη χορήγηση της βεβαίωσης ευαλώτου. Με την έκδοση της βεβαίωσης, αυτή θα πρέπει να κοινοποιηθεί τόσο στον επισπεύδων τον πλειστηριασμό δανειστή όσο και στον υπεύθυνο διενέργειας αυτού Συμβολαιογράφο, προκειμένου να λάβουν γνώση και να ανασταλεί ο ορισθείς πλειστηριασμός.
Σημειώνεται ότι η έκδοση της σχετικής βεβαίωσης μπορεί μόνο να αναστείλει τον πλειστηριασμό και όχι να τον ακυρώσει.
Αντί επιλόγου
Η βεβαίωση ευάλωτου δανειολήπτη αποτελεί ουσιαστικό μέσο προστασίας για νοικοκυριά που βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία, προσφέροντας πρόσβαση σε κρατικά προγράμματα στήριξης και — σε μεταγενέστερο στάδιο — στη δυνατότητα επαναμίσθωσης της κύριας κατοικίας τους καθώς και σε αναστολή υπό προϋποθέσεις της διαδικασίας του πλειστηριασμού πρώτης κατοικίας.
Ωστόσο, πρόκειται για μια διαδικασία που, παρά την ψηφιακή της φύση, ενσωματώνει σημαντικές νομικές παραμέτρους και κριτήρια. Γι’ αυτόν τον λόγο, η υποστήριξη από εξειδικευμένο δικηγόρο σε Τραπεζικές Υποθέσεις και ζητήματα χρεών μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για τη σωστή καθοδήγηση, την αποφυγή λαθών και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του δανειολήπτη.
Σε κάθε περίπτωση, η έγκαιρη ενημέρωση και η υπεύθυνη νομική συμβουλή είναι οι πρώτες ενέργειες σε συνδυασμό με τα νομικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν για να προστατευτεί αποτελεσματικά η πρώτη κατοικία.
