Η Η  αποζημίωση συνιδιοκτητών σε περίπτωση υπέρβασης συντελεστή δόμησης.

Άρειος Πάγος, αριθμός απόφασης 125/2014.

Περίληψη: Σύσταση κάθετης συνιδιοκτησίας. Υπέρβαση της δομήσιμης επιφάνειας κατά την ανέγερση οικοδομής σε οικόπεδο, με αποτέλεσμα τη μείωση της δομήσιμης επιφάνειας που αντιστοιχούσε στο οικοπεδικό τμήμα της δικαιοπαρόχου της αναιρεσίβλητης κληρονόμου. Αξιώσεις του ζημιωμένου συνιδιοκτήτη είναι κατ` επιλογήν τους είτε η κατεδάφιση του οικοδομήματος κατά το μέτρο της υπέρβασης είτε η αποζημίωση ίση προς την αξία του δικαιώματος δόμησης που στερήθηκαν. Περιεχόμενο της αποζημίωσης στη περίπτωση αυτή. Δικαιούχοι της αποζημίωσης είναι οι συνιδιοκτήτες κατά το χρόνο της προσβολής και όχι οι τυχόν μεταγενέστεροι συνιδιοκτήτες, στους οποίους απλώς μεταφέρονται οι συνέπειες της προσβολής, οι οποίοι μπορούν να αξιώσουν αποζημίωση ως εκδοχείς ή κληρονόμοι ενδεχομένως της σχετικής αξίωσης, ενώ ανεκχώρητη και ακληρονόμητη είναι κατά το άρθρ. 933 του ΑΚ η τυχόν αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης για την ίδια αιτία, εκτός αν αναγνωρίστηκε με σύμβαση ή επιδόθηκε γι’ αυτήν αγωγή. Σφάλμα του Εφετείου το οποίο έκρινε νόμιμες τις εξ αδικοπραξίας αξιώσεις της αναιρεσίβλητης, καθώς αμέσως ζημιωθείσα από την όλη αδικοπρακτική συμπεριφορά των αναιρεσειόντων υπήρξε μόνον η δικαιοπάροχος μητέρα της αναιρεσίβλητης και όχι η ίδια, που μόνο ως κληρονόμος της μητέρας της νομιμοποιείται σε προβολή αξιώσεων αποζημίωσης για την αιτία αυτή.

[…] 1. Με την κρινόμενη αίτηση αναίρεσης προσβάλλεται η αντιμωλία των διαδίκων εκδοθείσα κατά την ειδική διαδικασία των μισθωτικών διαφορών (άρθρ. 647 – 661 ΚΠολΔ) υπ` αριθ. 155/2012 τελεσίδικη απόφαση του Εφετείου Θράκης, η οποία απέρριψε τόσο την από 10.9.2010 έφεση της αναιρεσίβλητης όσο και την από 29.9.2010 έφεση των αναιρεσειόντων κατά της υπ` αριθ. 100/2010 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αλεξανδρούπολης. Με την απόφαση αυτή, που εκδόθηκε μετά την υπ` αριθ. 120/2009 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αλεξανδρούπολης, με την οποία το Δικαστήριο εκείνο κηρύχθηκε αναρμόδιο και παρέπεμψε την υπόθεση στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αλεξανδρούπολης, έγινε εν μέρει δεκτή η από 10.12.2007 αγωγή της αναιρεσίβλητης και αναγνωρίστηκε ότι οι αναιρεσείοντες υποχρεούνται εις ολόκληρο να της καταβάλουν με τους νόμιμους τόκους το συνολικό ποσό των 28.040 ευρώ ως αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση για την υλική ζημία και την ηθική βλάβη που της προκάλεσαν από κοινού με την αδικοπρακτική συμπεριφορά τους. Η αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα (άρθρ. 552, 553, 556, 558, 564, 566§1 ΚΠολΔ), είναι συνεπώς παραδεκτή (άρθρ. 577 §1 ΚΠολΔ) και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς τους λόγους της (άρθρ. 577§3 ΚΠολΔ ).

2. Από τα άρθρ. 1, 2§1, 3, 4, 5 και 13 του ν. 3741/1929, 1§1 και 3 του ν.δ/τος 1024/1971, 1002 και 1117 του ΑΚ προκύπτει ότι σε περίπτωση κάθετης συνιδιοκτησίας, δηλαδή χωριστής ιδιοκτησίας σε περισσότερα οικοδομήματα που ανεγείρονται σε ορισμένα για κάθε συνιδιοκτήτη τμήματα του κοινού οικοπέδου, ο συνιδιοκτήτης δεν επιτρέπεται, κατασκευάζοντας οικοδόμημα στο τμήμα του οικοπέδου που του ανήκει, να καλύψει εδαφική επιφάνεια μεγαλύτερη από αυτή που αναλογεί στο ποσοστό του επί του οικοπέδου ή να υπερβεί το συντελεστή δόμησης που αναλογεί στο ποσοστό αυτό κατά τις ισχύουσες πολεοδομικές διατάξεις, αφού διαφορετικά περιορίζεται το δικαίωμα των λοιπών συνιδιοκτητών να εκμεταλλευθούν κατά τον ίδιο τρόπο τα χωριστά τμήματα του οικοπέδου που τους ανήκουν, δηλαδή κατασκευάζοντας σ` αυτά αυτοτελή οικοδομήματα, αν ληφθεί υπόψη ότι παρά τη σύσταση της κάθετης συνιδιοκτησίας το οικόπεδο από άποψη δόμησης παραμένει ενιαίο και αντίστοιχα, κατά τρόπο ενιαίο, υπολογίζεται ο συντελεστής δόμησης του οικοπέδου. Παρέπεται ότι οι ζημιούμενοι λοιποί συνιδιοκτήτες δικαιούνται να απαιτήσουν κατ` επιλογήν τους είτε την κατεδάφιση του οικοδομήματος κατά το μέτρο της υπέρβασης είτε αποζημίωση ίση προς την αξία του δικαιώματος δόμησης που στερήθηκαν, ιδίως όταν υπάρχει αδυναμία κατεδάφισης. Η αποζημίωση αυτή υπολογίζεται κατά τα άρθρ. 297, 298 του ΑΚ και δεν περιλαμβάνει την αξία του εδάφους, αφού αυτό, παρόλη την υπέρβαση, εξακολουθεί να τους ανήκει. Ειδικότερα, η ζημία συνίσταται στην αξία του διαμερίσματος ή του ορόφου ή του μέρους αυτών που στερήθηκαν οι λοιποί συνιδιοκτήτες, από την οποία όμως πρέπει να αφαιρεθεί η αξία του εδάφους που αντιστοιχεί σ` αυτά, αλλά και η αξία των υλικών και λοιπών δαπανών ανοικοδόμησης, διότι διαφορετικά οι λοιποί συνιδιοκτήτες θα γίνονταν αδικαιολόγητα πλουσιότεροι, αφού τότε η ζημία τους θα υπολογιζόταν ίση με την αξία πλήρως αποπερατωμένης οικοδομής και με το ανάλογο ποσοστό επί του εδάφους, παρόλο που ούτε το ποσοστό της συγκυριότητάς τους απώλεσαν ούτε σε δαπάνες ανέγερσης υποβλήθηκαν (ΑΠ 318/2006 533/2006). Κατά την έννοια αυτή η δόμηση από συνιδιοκτήτη καθ` υπέρβαση αυτής που δικαιούται στο κοινό οικόπεδο συνιστά παράνομη προσβολή των αντίστοιχων δικαιωμάτων των λοιπών συνιδιοκτητών και κατ` επέκταση αδικοπραξία, εφόσον οφείλεται σε υπαιτιότητά του. Αντίστοιχα η προκαλούμενη ζημία ανάγεται στο χρόνο προσβολής των δικαιωμάτων των λοιπών συνιδιοκτητών, οπότε και γεννιέται κατά το άρθρ. 914 του ΑΚ η αξίωσή τους για αποζημίωση, η οποία δεν είναι πραγματοπαγής ενοχική αξίωση, μολονότι συνέχεται με τα εμπράγματα δικαιώματά τους στο κοινό οικόπεδο, δηλαδή δικαιούχοι αποζημίωσης είναι οι συνιδιοκτήτες κατά το χρόνο της προσβολής και όχι οι τυχόν μεταγενέστεροι συνιδιοκτήτες, στους οποίους απλώς μεταφέρονται οι συνέπειες της προσβολής.

Επομένως αυτοί δεν έχουν αυτοτελή αξίωση αποζημίωσης, μπορούν όμως να αξιώσουν αποζημίωση ως εκδοχείς ή κληρονόμοι ενδεχομένως της σχετικής αξίωσης, ενώ ανεκχώρητη και ακληρονόμητη είναι κατά το άρθρ. 933 του ΑΚ η τυχόν αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης για την ίδια αιτία, εκτός αν αναγνωρίστηκε με σύμβαση ή επιδόθηκε γι` αυτήν αγωγή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προκύπτει από την παραδεκτή επισκόπηση της ένδικης αγωγής (άρθρ. 561§2 ΚΠολΔ) ότι μ` αυτή η αναιρεσίβλητη, ισχυριζόμενη ότι οι αναιρεσείοντες κατά την ανέγερση οικοδομής σε οικόπεδο, στο οποίο έχει συσταθεί κάθετη συνιδιοκτησία, υπερέβησαν κατά 113,70 m2 τη δομήσιμη επιφάνεια που αντιστοιχούσε στο δικό τους οικοπεδικό τμήμα, μ` αποτέλεσμα να μειωθεί αντίστοιχα η δομήσιμη επιφάνεια που αντιστοιχούσε στο οικοπεδικό τμήμα της μητέρα της Ε. συζ. Ν. Κ., το οποίο μετά τον επισυμβάντα το έτος 2006 θάνατό της περιήλθε με την από 14.8.2005 ιδιόγραφη διαθήκη της στην ίδια (αναιρεσίβλητη), ζήτησε, περιορίζοντας σε αναγνωριστικό το αρχικά καταψηφιστικό αίτημα της αγωγής της, να αναγνωριστεί, μεταξύ άλλων, ότι οι αναιρεσείοντες, που ενήργησαν παράνομα και υπαίτια, υποχρεούνται εις ολόκληρο να της καταβάλλουν αφενός μεν ως αποζημίωση το ποσό των 59.000 ευρώ, στο οποίο υπολόγισε τη ζημία της με βάση την αξία του κτίσματος που αδυνατεί πλέον να ανεγείρει στο οικοπεδικό της τμήμα, αφετέρου δε ως χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης που της προκάλεσαν με την αδικοπρακτική συμπεριφορά τους το ποσό των 30.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στην ένδικη αγωγή, η αναιρεσίβλητη δεν άσκησε τις ως άνω αξιώσεις της ως κληρονόμος της μητέρας της, αλλά θεωρεί ότι πρόκειται για αξιώσεις που γεννήθηκαν απευθείας στο πρόσωπό της, αφού η αδικοπρακτική συμπεριφορά των αντιδίκων της αποστερεί ήδη την ίδια από το δικαίωμα ανέγερσης οικοδομής στο τμήμα του κοινού οικοπέδου που της ανήκει και συνεπώς η ίδια είναι η αμέσως ζημιούμενη. Όμως, κατά τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, αμέσως ζημιωθείσα από την όλη αδικοπρακτική συμπεριφορά των αναιρεσειόντων υπήρξε μόνον η μητέρα της αναιρεσίβλητης και όχι η ίδια, αφού η ζημία που προκλήθηκε ανατρέχει στο χρόνο της σχετικής προσβολής, κατά τον οποίο, όμως, η αναιρεσίβλητη δεν είχε δικαίωμα κάθετης συνιδιοκτησίας στο κοινό οικόπεδο και μόνον ως κληρονόμος της μητέρας της νομιμοποιείται σε προβολή αξιώσεων αποζημίωσης για την αιτία αυτή. Επομένως το Εφετείο, το οποίο επικυρώνοντας την πρωτόδικη απόφαση, έκρινε νόμιμες και εν μέρει ουσιαστικά βάσιμες τις παραπάνω αξιώσεις της αναιρεσίβλητης, με την αιτιολογία ότι “αμέσως ζημιωθείσα από την αδικοπραξία των εναγομένων είναι η ενάγουσα, δεδομένου ότι αυτή υφίσταται το αποτέλεσμα της αδικοπραξίας και αυτής προσεβλήθη το δικαίωμα της συγκυριότητάς της στο επίκοινο ακίνητο με την αποστέρηση του δικαιώματός της ανοικοδόμησης επί τούτου”, εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρ. 297, 298, 914, 932 και 933 του ΑΚ, υποπίπτοντας έτσι στην πλημμέλεια από τον αριθμό 1 του άρθρ. 559 ΚΠολΔ και πρέπει να γίνει δεκτός ο σχετικός πρώτος λόγος της αίτησης αναίρεσης και να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση κατά το μέρος που απέρριψε την έφεση των αναιρεσειόντων, ενώ παρέλκει πλέον η έρευνα του δεύτερου λόγου της ίδιας αίτησης από τον αριθμό 13 του άρθρ. 559 ΚΠολΔ. Στη συνέχεια η υπόθεση πρέπει ως προς την έφεση των αναιρεσειόντων να κρατηθεί και να δικασθεί από τον Αρειο Πάγο κατά το άρθρ. 580§3 ΚΠολΔ, όπως η παράγραφος αυτή ήδη αντικαταστάθηκε με το άρθρ. 65 του ν. 4139/2013, αφού δεν χρειάζεται την οποιαδήποτε περαιτέρω διευκρίνιση, να γίνει δε δεκτή και από ουσιαστικής πλευράς η έφεση των αναιρεσειόντων, έτσι ώστε αφού εξαφανισθεί η εκκαλούμενη υπ` αριθ. 100/2010 οριστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αλεξανδρούπολης κατά το μέρος που έκρινε νόμιμη και ουσιαστικά βάσιμη για συνολικό ποσό αποζημίωσης και χρηματικής ικανοποίησης 28.040 ευρώ την ένδικη αγωγή της αναιρεσίβλητης, να απορριφθεί ακολούθως ως μη νόμιμη και κατά το μέρος αυτό η ένδικη αγωγή της. Τέλος η αναιρεσίβλητη, που ηττήθηκε, πρέπει να καταδικαστεί στα σχετικά με την αναιρετική και την κατ` έφεση δίκη δικαστικά έξοδα των αναιρεσειόντων, κατά το σχετικό νόμιμο αίτημά τους (άρθρ. 176, 183, 189§1, 191§2 ΚΠολΔ), όπως στο διατακτικό ειδικότερα, να διαταχθεί δε κατά την παρ. 4 του άρθρ. 495 ΚΠολΔ, που προστέθηκε με το άρθρ. 12§2 του ν. 4055/2012, η απόδοση στους αναιρεσείοντες του παραβόλου των τριακοσίων (300) ευρώ, που καταβλήθηκε απ` αυτούς με τα υπ` αριθ. 1073878/2012, 1073879/2012, 1073880/2012, 1134493/2012, 1134493/2012 και 1134494/2012 παράβολα του Δημοσίου, όπως αυτά αναφέρονται στην υπ` αριθ. 52/2012 έκθεση κατάθεσης της αίτησης αναίρεσης που συντάχθηκε από τη γραμματέα του Εφετείου Θράκης.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ: Αναιρεί την υπ` αριθ. 155/2012 απόφαση του Εφετείου Θράκης κατά το μέρος που απέρριψε την από 29.9.2010 έφεση των αναιρεσειόντων. Διατάσσει την απόδοση στους αναιρεσείοντες του παραβόλου των τριακοσίων (300) ευρώ, που καταβλήθηκε απ` αυτούς με τα υπ` αριθ. 1073878/2012, 1073879/2012, 1073880/2012, 1134493/2012, 1134493/2012 και 1134494/2012 παράβολα του Δημοσίου, όπως αυτά αναφέρονται στη συνταχθείσα από τη γραμματέα του Εφετείου Θράκης υπ` αριθ. 52/2012 έκθεση κατάθεσης της αίτησης αναίρεσης. Κρατεί και δικάζει την υπόθεση ως προς την έφεση των αναιρεσειόντων. Δέχεται και από ουσιαστικής πλευράς την έφεση αυτή κατά της υπ` αριθ. 100/2010 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αλεξανδρούπολης. Εξαφανίζει την απόφαση αυτή κατά το μέρος που έκρινε νόμιμη και ουσιαστικά βάσιμη την ένδικη αγωγή της αναιρεσίβλητης, αναγνωρίζοντας ότι οι αναιρεσείοντες υποχρεούνται εις ολόκληρο να της καταβάλουν, νομιμοτόκως, ως αποζημίωση και χρηματική ικανοποίησή της, το συνολικό ποσό των 28.040 ευρώ. Απορρίπτει και κατά το μέρος αυτό την ένδικη αγωγή. Και Καταδικάζει την αναιρεσίβλητη στα δικαστικά έξοδα των αναιρεσειόντων, τα οποία ορίζει συνολικά για την αναιρετική και την κατ` έφεση δίκη σε τρεις χιλιάδες πεντακόσια (3.500) ευρώ.