Αποποίηση κληρονομιάς. Τι πρέπει να γνωρίζω; Διαδικασία, κόστος, προθεσμία

Γράφει ο Μιχαήλ Ζηδιανάκης, Δικηγόρος Παρ’ αρείω Πάγω, Διαπιστευμένος Διαμεσολαβητής στο Υπουργείο Δικαιοσύνης

Αποποίηση κληρονομιάς ή αποδοχή; Ποια η διαδικασία αποποίησης, το κόστος και η προθεσμία; Συχνές ερωτήσεις που δεχόμαστε στα δικηγορικά μας γραφεία και ένα δίλημμα που καλείται να αντιμετωπίσει ο κληρονόμος συνήθως άμεσος συγγενής του θανούντος, το οποίο πολλές φορές αποτελεί δύσκολη απόφαση, ιδίως αν λάβουμε υπόψη ότι η προθεσμία αποποίησης είναι μόλις τέσσερις μήνες από τη γνώση του θανάτου για όσους κατοικούν στην Ελλάδα. Σε περίπτωση παρέλευσης της προθεσμίας χωρίς να γίνει αποποίηση, κρίνεται αναγκαία η προσφυγή σε δικαστήριο για ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομιάς με αυξημένο κόστος και δικηγορική αμοιβή σε σχέση με μια εμπρόθεσμη δήλωση αποποίησης κληρονομιάς στο κατά τόπο αρμόδιο Ειρηνοδικείο

Τι είναι η αποποίηση κληρονομιάς;

Αποποίηση κληρονομιάς είναι με απλά λόγια η δήλωση που κάνει ο κληρονόμος με σκοπό να μην αναμειχθεί στη κληρονομιά του θανούντος και έτσι να μην γίνει κληρονόμος του. Επισημαίνεται ότι κληρονομιά αποτελεί τόσο η περιουσία πχ. Ακίνητα, αυτοκίνητα, τραπεζικές καταθέσεις, μετοχές όσο και τα χρέη πχ. σε τράπεζες, εφορία, ιδιώτες κτλ. Η κληρονομιά αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο, δεν μπορούν δηλαδή να διαχωριστούν τα χρέη με την περιουσία και ως επακόλουθο αυτός που κληρονομεί, κληρονομεί και τα δύο. Αν υπάρχουν για παράδειγμα μόνο χρέη τότε ο κληρονόμος κληρονομεί τα χρέη και είναι προφανές ότι πρέπει αν κάνει αποποίηση κληρονομιάς.

Αν υπάρχει μόνο περιουσία και δεν υπάρχουν χρέη, επωφελής για τον κληρονόμο είναι η αποδοχή κληρονομιάς. Αν υπάρχουν και χρέη και περιουσία η απόφαση είναι πιο δύσκολη και ίσως να πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο της αποδοχής κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής (όπως θα αναλυθεί παρακάτω)
Ο κληρονόμος αποκτά την κληρονομία αμέσως και αυτοδικαίως από την επαγωγή της, έχοντας όμως, εφόσον το επιθυμεί, το δικαίωμα να την αποποιηθεί. Αποποίηση, σύμφωνα με το νόμο, είναι η μονομερής δήλωση βούλησης του κληρονόμου, ότι δεν επιθυμεί την κληρονομιά που του έχει επαχθεί κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομούμενου.

Πότε πρέπει να κάνει ο κληρονόμος αποποίηση κληρονομιάς;

Δικαίωμα αποποίησης έχει από το νόμο κάθε κληρονόμος, ανεξάρτητα από το γενεσιουργό λόγο κληρονομικής διαδοχής (διαθήκη, νόμο) με βάση τον οποίο καλείται στην κληρονομία. Η κληρονομιά μπορεί να συνίσταται μόνο σε παθητικό (χρέη), σε ενεργητικό (περιουσία) ή και στα δύο. Συνήθως, η ανάγκη αποποίησης εμφανίζεται στην περίπτωση που η κληρονομία είναι επαχθής λόγω της ύπαρξης χρεών και ο κληρονόμος ουδένα συμφέρον έχει να την αποδεχθεί. Στην περίπτωση ύπαρξης και χρέους και περιουσίας θα πρέπει ο κληρονόμος να αξιολογεί την αξία της κληρονομιάς σε συνάρτηση με τα χρέη για να αποφασίσει αν θα κληρονομήσει ή θα αποποιηθεί.

Τι είναι η αποδοχή κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής;

Βασικό χαρακτηριστικό της κληρονομικής διαδοχής είναι ότι ο κληρονόμος αποδέχεται την κληρονομία καθολικά, δηλαδή τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό αυτής. Μάλιστα, μετά την αποδοχή ο κληρονόμος ευθύνεται προσωπικά και απεριόριστα με την ατομική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιαίας περιουσίας. Το γεγονός αυτό, σαφώς, αποτρέπει πολλούς κληρονόμους από το να αποδεχτούν μία κληρονομία που βαρύνεται με χρέη με αποτέλεσμα να προβαίνουν σε αποποίησή της.
Ωστόσο, ο Αστικός Κώδικας στο άρθρο 1902 ΑΚ προβλέπει και μία επιπλέον δυνατότητα για τις εν λόγω περιπτώσεις, την διαδικασία της αποδοχής της κληρονομιάς με επιφύλαξη, δηλαδή με το ευεργέτημα της απογραφής. Βάσει αυτής της δυνατότητας ο κληρονόμος ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, έως το ενεργητικό της, δηλαδή περιορισμένα. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον εξαντληθεί το ενεργητικό της κληρονομιάς, ο κληρονόμος δεν έχει πλέον καμιά υποχρέωση και ευθύνη απέναντι στους δανειστές του κληρονομούμενου που δεν ικανοποιήθηκαν.

Ουσιαστικά, με την αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής αποχωρίζεται η ατομική περιουσία του κληρονόμου από αυτήν που κληρονομεί από τον κληρονομούμενο και στην οποία περιλαμβάνονται τόσο δικαιώματα όσο και υποχρεώσεις. Έτσι, ο κληρονόμος έχει τη δυνατότητα να επωφεληθεί από το ενεργητικό της κληρονομιαίας περιουσίας, χωρίς να κινδυνεύει να χάσει την ατομική του περιουσία για ικανοποίηση των δανειστών την κληρονομίας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η αποδοχή της κληρονομιάς θεωρείται από τον νόμο ότι πραγματοποιείται με το ευεργέτημα της απογραφής. Αυτές οι περιπτώσεις περιλαμβάνουν την αποδοχή κληρονομιάς ανηλίκων που τελούν υπό γονική μέριμνα, την αποδοχή κληρονομιάς αυτών που είναι σε Επιτροπία, την αποδοχή αυτών που είναι σε δικαστική αντίληψη, καθώς και τις περιπτώσεις αποδοχής από το Ελληνικό Δημόσιο, ΝΠΔΔ, την Εκκλησία της Ελλάδος, την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, τις Μητροπόλεις και τα Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.

Ποιος είναι ο νόμος για την αποποίηση κληρονομιάς;

Η δυνατότητα αποποίησης της κληρονομίας προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα και συγκεκριμένα στα άρθρα 1847-1859 ΑΚ. Ειδικότερα, το άρθρο 1847 ΑΚ ορίζει: “Ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης.
Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό, η προθεσμία είναι ενός έτους.
Η προθεσμία αναστέλλεται από τους ίδιους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή.

Υπάρχει νέος νόμος σχετικά με την αποποίηση κληρονομιάς ανηλίκου;

Ο νέος νόμος για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο είναι ο Ν. 4786/2021, ο οποίος στο άρθρο 35 ορίζει ότι κατά την αληθή έννοια του άρθρου 19212 ΑΚ, ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσμίας του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονομία.

Συνεπώς, διευκρινίζεται προς άρση τυχόν αμφιβολιών, ότι, εφόσον ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δεν εκπίπτει από το ευεργέτημα της απογραφής μέχρι τη συμπλήρωση ενός έτους αφότου ενηλικιώθηκε, δικαιούται, εντός της ετήσιας αυτής προθεσμίας του άρθρου 1912 ΑΚ, να αποποιηθεί την κληρονομία, δηλαδή μέσα σε ένα έτος από την ενηλικίωση του.

Μπορεί να γίνει αποποίηση κληρονομιάς ηλεκτρονικά;

Ο μοναδικός τρόπος αποποίησης που προβλέπεται στον νόμο επί ποινή ακυρότητας είναι με δήλωση στον γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Για αποποίηση που γίνεται με αντιπρόσωπο απαιτείται ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο (1848 ΑΚ). Συνεπώς, η αποποίηση κληρονομίας ηλεκτρονικά είναι αδύνατη.

Ποια τα δικαιολογητικά για αποποίηση κληρονομιάς;

Η δήλωση αποποίησης της κληρονομιάς γίνεται αυτοπροσώπως στη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου κληρονομίας. Τα δικαιολογητικά για αποποίηση κληρονομιάς είναι τα εξής:

ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

1. Δελτίο αστυνομικής ταυτότητας
2. Απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης θανάτου του αποβιώσαντος
3. Πιστοποιητικό πλησιεστέρων (εγγυτέρων) συγγενών
4. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
5. Πιστοποιητικό δημοσίευσης ή μη διαθήκης του κληρονομούμενου
6. Επικυρωμένο αντίγραφο της δημοσίευσης της διαθήκης (αν υπάρχει διαθήκη)

Σημειώνεται πως η δήλωση αποποίησης κληρονομιάς που γίνεται με αντιπρόσωπο απαιτεί την προσκόμιση ειδικού συμβολαιογραφικού εγγράφου (πληρεξούσιο) (1848 παρ. 1 ΑΚ).

Επιπλέον, δήλωση αποποίησης κληρονομιάς που γίνεται:
α) από ασκούντες τη γονική μέριμνα ανηλίκου, β) από δικαστικό συμπαραστάτη για συμπαραστατούμενο και γ) από επίτροπο για ανήλικο που βρίσκεται σε επιτροπεία απαιτεί την προσκόμιση δικαστικής απόφασης, που τους χορηγεί άδεια να αποποιηθούν εκ μέρους τους.

Αποποίηση κληρονομιάς διαδικασία

Η διαδικασία αποποίησης κληρονομιάς γίνεται βάσει του άρθρου 1848 παρ.1 ΑΚ και συγκεκριμένα: η αποποίηση γίνεται με δήλωση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Δικαστήριο της κληρονομίας είναι το Ειρηνοδικείο στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του, και αν δεν είχε ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της πρωτεύουσας του Κράτους.
Για την κατάθεση της δήλωσης αποποίησης οι κληρονόμοι απαιτείται να προσέλθουν αυτοπροσώπως ενώπιον του Δικαστηρίου και να έχουν μαζί τους τα απαραίτητα δικαιολογητικά, ήτοι δελτίο αστυνομικής ταυτότητας, απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης θανάτου του αποβιώσαντος, πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών, πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, πιστοποιητικό δημοσίευσης ή μη διαθήκης του κληρονομούμενου και επικυρωμένο αντίγραφο της δημοσίευσης της διαθήκης εφόσον υπάρχει διαθήκη.

Μετά την κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών ακολουθεί η σύνταξη του εντύπου της δήλωσης αποποίησης κληρονομιάς και η υπογραφή του από τον Δηλούντα και τον Γραμματέα του Δικαστηρίου. Εν συνεχεία, πραγματοποιείται η καταχώρηση της δήλωσης στα βιβλία αποποίησης κληρονομιάς που τηρούνται στο Ειρηνοδικείο καθώς και στο Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Πολιτικής Δικαιοσύνης και χορηγείται αντίγραφο της σχετική δήλωσης στον κληρονόμο ή τον πληρεξούσιό του και έτσι ολοκληρώνεται η διαδιακασία αποποίησης κληρονομιάς. Για αποποίηση που γίνεται με αντιπρόσωπο απαιτείται ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο (πληρεξούσιο).

Ποια η προθεσμία για αποποίηση κληρονομιάς;

Βάσει του νόμου (άρθρο 1847 παρ. 1 εδ. α΄ ΑΚ), η αποποίηση της κληρονομίας πρέπει να γίνει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία διάρκειας τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής και του λόγου της. Δεν αρκεί, συνεπώς, για την έναρξη της προθεσμίας αποποίησης η γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου αλλά απαιτείται και η γνώση ότι συντρέχουν οι αναγκαίες νομικές και πραγματικές προϋποθέσεις για την επαγωγή της κληρονομιάς σε αυτόν π.χ. ότι υπάρχει διαθήκη, με την οποία καθίσταται κληρονόμος στην εκ διαθήκης διαδοχή ή ότι είναι ο πλησιέστερος συγγενής στην εξ αδιαθέτου διαδοχή. Μάλιστα, αναφορικά με την εκ διαθήκης διαδοχή, η τετράμηνη προθεσμία δεν ξεκινά πριν από τη δημοσίευση της διαθήκης (1847 παρ. 1 εδ. β΄ ΑΚ). Συνεπώς, προκύπτει πως η ανωτέρω προθεσμία δεν εκκινεί από μόνο τον θάνατο του κληρονομουμένου, αλλά από τη στιγμή που ο κληρονόμος έλαβε γνώση του θανάτου.

Διαφοροποίηση στην προθεσμία αποποίησης υφίσταται εξαιρετικά στις περιπτώσεις που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στο εξωτερικό ή αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό. Εν προκειμένω, η προθεσμία αποποίησης είναι ένα έτος (1847 παρ. 2 ΑΚ).

Μέσω της σύντομης προβλεπόμενης στο νόμο προθεσμίας αποποίησης αποσκοπείται η διασαφήνιση του ποιός είναι οριστικός κληρονόμος, ώστε τα πρόσωπα που θα κληθούν στην κληρονομιά μετά από ενδεχόμενη αποποίηση του πρώτου σε σειρά, προσωρινού κληρονόμου και οι δανειστές της κληρονομιάς να απαλλαγούν από την σχετική αβεβαιότητα. Επιπλέον, μέσα στην προθεσμία των τεσσάρων μηνών δίνεται η δυνατότητα στους κληρονόμους να προβούν σε έλεγχο της κατάστασης της κληρονομίας και κυρίως να ενημερωθούν για την ύπαρξη και το ύψος χρεών και να αποφασίσουν εντός αυτού του εύλογου διαστήματος αν θα προβούν σε αποδοχή ή αποποίηση της κληρονομιάς.

Μπορεί να γίνει εκπρόθεσμη αποποίηση κληρονομιάς;

Στην περίπτωση που παρέλθει η προθεσμία αποποίησης, ο προσωρινός κληρονόμος καθίσταται αυτομάτως και οριστικός. Η κληρονομιά θεωρείται, λοιπόν, ότι έχει γίνει αποδεκτή (πλασματική αποδοχή κληρονομιάς), τόσο για το ενεργητικό της όσο και για το παθητικό της, με αποτέλεσμα ο κληρονόμος να ευθύνεται με την ατομική του περιουσία για τα τυχόν χρέη της κληρονομιαίας περιουσίας.

Αυτή η κατάσταση που σε πολλές περιπτώσεις ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα δυσμενής για όσους προσωρινούς κληρονόμους δεν είχαν την θέληση να προβούν σε αποδοχή, μπορεί να ανατραπεί δικαστικώς, με ακύρωση της “πλασματικής αποδοχής κληρονομίας”, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου. Ειδικότερα, στο άρθρο 1857 ΑΚ δίνεται η δυνατότητα άσκησης αγωγής ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής της κληρονομίας, η οποία επήλθε μετά την άπρακτη παρέλευση της τετράμηνης προθεσμίας για την αποποίηση της κληρονομιάς. Οι περιπτώσεις, όπου είναι δυνατή η ακύρωση της πλασματικής αποδοχής περιλαμβάνουν την περίπτωση της αποδοχής λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής.

Έτσι, αν η πλασματική αποδοχή εκ μέρους του κληρονόμου δε συμφωνεί, από ουσιώδη πλάνη, με την βούλησή του, τότε θεμελιώνεται δυνατότητα ακύρωσης της σιωπηρής αποδοχής που επήλθε.
Ως ουσιώδης πλάνη έχει κριθεί από την ελληνική νομολογία αυτή που αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομιάς, ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθινή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό, δε θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποίησης. Η ουσιώδης πλάνη μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των νομικών διατάξεων που αφορούν την αποδοχή και αποποίηση της κληρονομιάς.

Ο κληρονόμος που έχασε την προθεσμία της αποποίησης μπορεί να επικαλεστεί ότι δεν γνώριζε το νόμο (πλάνη) και για αυτό το λόγο να καταφέρει να αποποιηθεί εκπρόθεσμα με δικαστική απόφαση. Αντίθετα, η πλάνη που αφορά το ενεργητικό ή παθητικό της κληρονομιαίας περιουσίας, παρότι επιδρά αποφασιστικά στη βούληση του κληρονόμου να αποδεχτεί ή να αποποιηθεί την κληρονομιά, δεν είναι ουσιώδης και άρα δεν επιφέρει ακύρωση της πλασματικής αποδοχής.
Συνεπώς, προκύπτει εκ του νόμου η δυνατότητα να γίνει αποποίηση κληρονομιάς και μετά το τετράμηνο ακόμα δε και αποποίηση μετά από χρόνια με αγωγή που ασκείται στο δικαστήριο (Πολυμελές Πρωτοδικείο), εφόσον αποδειχθεί πλάνη του κληρονόμου ως προς το νόμο για την αποποίηση, ή απάτη ή απειλή. Αναλυτικά για την εκπρόθεσμη αποποίηση κληρονομιάς μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Αποποίηση κληρονομιάς που πάει το ακίνητο μετά την αποποίηση

Στην περίπτωση της εξ αδιαθέτου διαδοχής, η αποποίηση γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες της εξ αδιαθέτου διαδοχής (άρ.1813 επ., 1819, 1823 ΑΚ), δηλαδή προηγείται η διαδοχή κατά ρίζες, έπεται η προσαύξηση μεταξύ των ομμορίζων και ακολουθεί η διαδοχή των τάξεων. Συνεπώς, στην περίπτωση που αποποιηθεί ακίνητο κληρονομίας κάποιος κληρονόμος που καλείται πρώτος στην εξ αδιαθέτου διαδοχή, αυτό θα κληρονομηθεί από τον κληρονόμο που καλείται μετά από τον αποποιηθέντα.
Για παράδειγμα, αν αποποιηθεί το τέκνο του κληρονομούμενου, στη θέση του υπεισέρχονται τα τέκνα αυτού, εφόσον έχει και συνεπώς αυτά κληρονομούν το ακίνητο. Σε περίπτωση που το τέκνο του κληρονομούμενου δεν έχει δικά του τέκνα, επέρχεται διαδοχή κατά τάξεις, δηλαδή το ακίνητο περνάει στους γονείς και τους αδελφούς του θανόντα. Αν κατά την επαγωγή της κληρονομίας δεν υπάρχει ούτε συγγενής από εκείνους που καλούνται κατά το νόμο ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος του ακινήτου καλείται το δημόσιο.

Όσον αφορά στην από διαθήκη διαδοχή, η αποποίηση συνεπάγεται την κλήση του υποκαταστάτου του αποποιηθέντος, σύμφωνα με τα άρθρα 1809 -1812 ΑΚ ή 1791 ΑΚ ή 1932 ΑΚ, ή σε περίπτωση που δεν χωρεί υποκατάσταση την κατ’ άρ. 1807 ΑΚ προσαύξηση στις μερίδες των λοιπών εγκαταστάτων με τη διαθήκη. Υποκατάστατος κληρονόμος είναι το πρόσωπο που ορίζει ο διαθέτης για την περίπτωση που ο εγκατάστατος εκπέσει είτε πριν από την επαγωγή είτε μετά την επαγωγή. Συνεπώς, αν γίνει αποποίηση από το τιμώμενο στη διαθήκη πρόσωπο, το ακίνητο θα περιέλθει στο πρόσωπο το έχει ορίσει ο κληρονομούμενος, εκτός και αν δεν έχει συμβεί αυτό, οπότε και θα συμβεί προσαυξηθούν οι μερίδες των υπόλοιπων κληρονόμων.

H αποποίηση κληρονομίας μέχρι ποιο βαθμό συγγένειας φτάνει;

Η κλήση των συγγενών στην εξ αδιαθέτου διαδοχή σταματά στον τέταρτο βαθμό σε πλάγια γραμμή. Συγγενείς εξ αίματος σε πλάγια γραμμή είναι τα πρόσωπα που χωρίς να είναι συγγενείς σε ευθεία γραμμή, κατάγονται από τον ίδιο ανιόντα. Οι βαθμοί συγγένειας δείχνουν πόσες γεννήσεις μεσολαβούν ανάμεσα σε δύο άτομα. Έτσι, ένα πρόσωπο έχει τετάρτου (εκ πλαγίου) βαθμού συγγένεια με τα ξαδέρφια, τους θείους και τις θείες των γονέων, τους προ-προ-παππούδες, τις προ-προ-γιαγιάδες και τα τρισέγγονά του.

Αποποίηση κληρονομίας πρέπει να κάνουν και τα ξαδέρφια ;

Η κλήση των συγγενών στην εξ αδιαθέτου διαδοχή σταματά στον τέταρτο βαθμό σε πλάγια γραμμή. Ένα πρόσωπο έχει τετάρτου (εκ πλαγίου) βαθμού συγγένεια με τα ξαδέρφια, τους θείους και τις θείες των γονέων, τους προ-προ-παππούδες, τις προ-προ-γιαγιάδες και τα τρισέγγονά του. Συνεπώς, τα ξαδέρφια του θανόντος έχουν την δυνατότητα να αποποιηθούν την κληρονομιά, εφόσον το επιθυμούν και έχουν κληθεί στην κληρονομική διαδοχή. Αυτό θα συμβεί στην εκ διαθήκης διαδοχή όταν μνημονεύονται στην διαθήκη ως τιμώμενα πρόσωπα και στην εξ αδιαθέτου διαδοχή όταν δεν υπάρχουν, δεν ζούν ή έχουν αποποιηθεί όλοι οι κληρονόμοι που προηγούνται αυτών στην κληρονομική διαδοχή, δηλαδή τα τέκνα, οι γονείς, τα αδέρφια και οι θείοι του κληρονομούμενου.

H αποποίηση κληρονομιάς είναι η αποποίηση δηλαδή των χρεών συγγενών (χρέη αλλά και περιουσία)΄΄΄;

Η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομιάς γίνεται από κάθε κληρονόμο για το σύνολο της κληρονομιάς που του επάγεται, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποδεχθεί κατά ένα μέρος και να αποποιηθεί κατά το υπόλοιπο. Είτε θα την αποδεχθεί στο σύνολο της, είτε θα την αποποιηθεί στο σύνολό της. Αν αποδεχθεί κάποιος ένα μέρος της κληρονομιάς θεωρείται ότι αποδέχεται ολόκληρη την κληρονομιαία περιουσία (παθητικό και ενεργητικό αυτής). Συνεπώς, η αποποίηση της κληρονομιάς δεν μπορεί να αφορά μόνο στα χρέη αυτής, αλλά σε όλη της περιουσία ως σύνολο.

Αποποίηση κληρονομιάς πρέπει να κάνουν τα δισέγγονα;

Η κλήση των συγγενών στην εξ αδιαθέτου διαδοχή σταματά στον τέταρτο βαθμό σε πλάγια γραμμή. Ένα πρόσωπο έχει τετάρτου (εκ πλαγίου) βαθμού συγγένεια με τα ξαδέρφια, τους θείους και τις θείες των γονέων, τους προ-προ-παππούδες, τις προ-προ-γιαγιάδες και τα τρισέγγονά του. Συνεπώς, τα δισέγγονα του θανόντος έχουν την δυνατότητα να αποποιηθούν την κληρονομιά, εφόσον το επιθυμούν και έχουν κληθεί στην κληρονομική διαδοχή. Αυτό θα συμβεί στην εκ διαθήκης διαδοχή όταν μνημονεύονται στην διαθήκη ως τιμώμενα πρόσωπα και στην εξ αδιαθέτου διαδοχή όταν δεν υπάρχουν, δεν ζούν ή έχουν αποποιηθεί όλοι οι κληρονόμοι που προηγούνται αυτών στην κληρονομική διαδοχή, δηλαδή τα τέκνα και τα εγγόνια του θανόντος (κανόνες της κληρονομικής διαδοχής κατά ρίζες).
Αποποίηση κληρονομιάς πρέπει να κάνουν τα παιδιά πρώτων εξαδέλφων.

Η κλήση των συγγενών στην εξ αδιαθέτου διαδοχή σταματά στον τέταρτο βαθμό σε πλάγια γραμμή. Ένα πρόσωπο έχει τετάρτου εκ πλαγίου βαθμού συγγένεια με τα ξαδέρφια, τους θείους και τις θείες των γονέων, τους προ-προ-παππούδες, τις προ-προ-γιαγιάδες και τα τρισέγγονά του. Συνεπώς, τα τέκνα των πρώτων εξαδέλφων δεν αποκτούν κληρονομικό δικαίωμα.

Εξ αδιαθετου κληρονομιά τι είναι;

Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή είναι αυτή που επέρχεται από τον νόμο (1813 επ. ΑΚ) εφόσον δεν υπάρχει κληρονομική διαδοχή από διαθήκη. Πρόκειται, λοιπόν, για τις περιπτώσεις που δεν έχει συνταχθεί διαθήκη ή όταν αυτή έχει ακυρωθεί (184 ΑΚ) ή είναι άκυρη (180 ΑΚ) ή έχει ανακληθεί (1763 επ. ΑΚ) ή όταν η διαδοχή από διαθήκη ματαιώθηκε εν όλω ή εν μέρει (1710 παρ. 2 ΑΚ) ή όταν με τη διαθήκη διατίθεται μέρος μόνο της κληρονομίας.
Με τον θεσμό της εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής προστατεύεται πρωτίστως η οικογένεια του κληρονομουμένου όταν αυτός πεθαίνει χωρίς διαθήκη, καθώς εξασφαλίζεται η αρχή ότι κανένας δεν πρέπει να πεθαίνει ακληρονόμητος και συγχρόνως καθίσταται δυνατή η συνέχιση της οικονομικής ζωής που είναι αναγκαίος όρος για την ευημερία της κοινωνίας μας.

Ποια τα ποσοστά κληρονομιάς όταν δεν υπάρχει διαθήκη;

Στην εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή, δηλαδή στην κληρονομική διαδοχή που γίνεται εκ του νόμου, όταν δεν υπάρχει διαθήκη, οι κληρονόμοι καλούνται να αποδεχθούν ή να αποποιηθούν την κληρονομία βάσει συγκεκριμένης σειράς που προβλέπεται στον νόμο (διαδοχή κατά τάξεις). Αυτή η σειρά καθορίζει και τα ποσοστά επί της κληρονομίας που κληρονομούν.

Έτσι, αν κατά τον χρόνο του θανάτου του ο κληρονομούμενος είχε τέκνα, τότε αυτά κληρονομούν ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι κατ΄ ισομοιρία, δηλαδή κατά ίσο ποσοστό. Σε περίπτωση που επιζεί και ο σύζυγος του κληρονομούμενου, αυτός κληρονομεί το ¼ της κληρονομίας, όταν υπάρχουν τέκνα (κληρονόμοι πρώτης τάξης). Έτσι, στο συγκεκριμένο παράδειγμα, ο επιζών σύζυγος λαμβάνει το 1/4 εξ αδιαιρέτου της κληρονομίας και τα 3/4 εξ αδιαιρέτου τα τέκνα. Αν κάποιο τέκνο απεβίωσε προτού αποβιώσει ο θανών τότε το δικαίωμά του κληρονομούν τα τέκνα του (εγγόνια του κληρονομούμενο) στα ποσοστά που προαναφέρθηκαν.

Αν ο αποβιώσας ήταν άκληρος τότε τον κληρονομεί ο επιζών σύζυγος κατά το μισό εξ αδιαιρέτου και τα αδέλφια του ή οι γονείς του καθώς και τέκνα και έγγονοι αδελφών που έχουν πεθάνει πριν απ’ αυτόν στο άλλο μισό εξ αδιαιρέτου (κληρονόμοι δεύτερης τάξης). Σε περίπτωση που υπάρχουν ετεροθαλείς αδελφοί, αν συντρέχουν με γονείς ή με αμφιθαλείς ή με τέκνα ή εγγονούς αμφιθαλών αδελφών, παίρνουν το μισό της μερίδας που ανήκει στους αμφιθαλείς. Το μισό επίσης παίρνουν και τα τέκνα ή οι έγγονοι ετεροθαλών αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από τον κληρονομούμενο.

Αν κατά την επαγωγή ζουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες (κληρονόμοι τρίτης τάξης) και των δύο γραμμών (μητρική και πατρική), κληρονομούν μόνο αυτοί κατ` ισομοιρία, αποκλείοντας τους θείους και τα εξαδέλφια του θανόντος. Οι τελευταίοι εμφανίζονται ως κληρονόμοι μόνο αν έχει αποβιώσει ο παππούς ή η γιαγιά κατά τον χρόνο θανάτου του κληρονομούμενου. Αν δεν υπάρχουν τέκνα και έγγονοι (θείοι και εξαδέλφια του θανόντος), η μερίδα αυτού που έχει πεθάνει περιέρχεται στον παππού ή τη γιαγιά, της ίδιας γραμμής και αν δεν υπάρχει, στα τέκνα και στους εγγονούς του. Αν κατά την επαγωγή δεν ζούν ο παππούς και η γιαγιά, είτε από την πατρική είτε από τη μητρική γραμμή και δεν υπάρχουν τέκνα και έγγονοι αυτών που έχουν πεθάνει, κληρονομούν μόνο ο παππούς ή η γιαγιά ή τα τέκνα και οι έγγονοί τους από την άλλη γραμμή.

Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου, οι οποίοι ζουν κατά το χρόνο της επαγωγής και κληρονομούν κατ` ισομοιρία.
Αναφορικά με τον επιζώντα σύζυγο, όπως προαναφέρθηκε, όταν υπάρχουν τέκνα του κληρονομούμενου κατά τον χρόνο θανάτου αυτού κληρονομεί το 1/4 της περιουσίας του θανόντος. Όταν όμως δεν υπάρχουν τέκνα κληρονομεί το μισό της κληρονομιάς και το άλλο μισό κατανέμεται στους κληρονόμους δεύτερης, τρίτης, τέταρτης κλπ τάξης. Όταν δεν υπάρχουν κληρονόμοι άλλων τάξεων, ο επιζών σύζυγος κληρονομεί το σύνολο της περιουσίας (πέμπτη τάξη) και επιπλέον παίρνει ως εξαίρετο, ανεξάρτητα από την τάξη με την οποία καλείται, τα έπιπλα, σκεύη, ενδύματα και άλλα τέτοια οικιακά αντικείμενα που τα χρησιμοποιούσαν είτε μόνος εκείνος που επιζεί είτε και οι δύο σύζυγοι. Αν όμως υπάρχουν τέκνα του συζύγου που πέθανε, λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και αυτών, εφόσον το επιβάλλουν οι ειδικές περιστάσεις για λόγους επιείκειας.

Τέλος, αν κατά την επαγωγή της κληρονομίας δεν υπάρχει ούτε συγγενής από εκείνους που καλούνται κατά το νόμο, ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το δημόσιο (κληρονόμος έκτης τάξης).

Τι σημαίνει κληρονομική διαδοχή κατά ρίζες;

Βάσει του άρθρου 1813 ΑΚ ως κληρονόμοι εξ’ αδιαθέτου στη πρώτη τάξη καλούνται οι κατιόντες του κληρονομουμένου επ’ άπειρον ανεξαρτήτως βαθμού (παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα, τρισέγγονα). Ισχύει ωστόσο ο κανόνας πως ο εγγύτερος με τον κληρονομούμενο κατιόντας αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας. Κάθε κατιών μέσα στην τάξη αποτελεί με τα τέκνα του ρίζα, δηλαδή νέο κύκλο συγγενών μέσα σε αυτή με κοινό γεννήτορα. Συνεπώς, έχουμε διαδοχή κατά ρίζες, η οποία προηγείται από τη διαδοχή κατά τάξεις, καθώς όταν κάποιος κατιών δε ζει κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομούμενου, στη θέση του κατιόντος που δε ζει υπεισέρχονται οι κατιόντες που μέσω αυτού συνδέονται με δεσμούς συγγένειας με τον κληρονομούμενο.

Αν ο αρχηγός της ρίζας δε ζει κατά την επαγωγή ή έχει αποποιηθεί τη κληρονομιά ή έχει αποκληρωθεί ή κηρυχθεί κληρονομικά ανάξιος, τότε στη θέση του υπεισέρχονται οι κατιόντες του οι οποίοι μοιράζονται σε ίσα μέρη τη μερίδα του αρχηγού της ρίζας που εξέπεσε. Έτσι, για παράδειγμα, στην περίπτωση που κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου δεν ζει ένα εκ των τέκνων του, που όμως έχει ζώντα δικά του τέκνα (εγγόνια του κληρονομουμένου), αυτά (τα εγγόνια) υπεισέρχονται στη θέση του τέκνου που δεν ζει (διαδοχή κατά ρίζες).

Τι σημαίνει κληρονομική διαδοχή κατά τάξεις (ανάλυση των τάξεων)

Στην κληρονομική διαδοχή εξ αδιαθέτου, δηλαδή στην περίπτωση που δεν υπάρχει διαθήκη, προβλέπεται η διαδικασία της διαδοχής κατά τάξεις, με βάση τις οποίες καθορίζονται ποιοι καλούνται πρώτοι, δεύτεροι, τρίτοι, τέταρτοι, πέμπτοι και έκτοι στην κληρονομιά προκειμένου να προβούν στην αποδοχή ή την αποποίησή της. Τάξη ονομάζεται το σύνολο των “εξ αίματος” συγγενών που κατάγονται από κοινό πρόγονο. Όλοι οι εξ αίματος συγγενείς που καλούνται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του κληρονομούμενου εντάσσονται σε τέσσερις τάξεις και καλείται η μία μετά την άλλοι, όπως προβλέπει η αρχή που κατοχυρώνεται στο άρθρο 1819 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία εφόσον υπάρχει συγγενής προηγούμενης τάξης και εφόσον δεν έχει εκπέσει του κληρονομικού του δικαιώματος (αποποίηση, αναξιότητα) δεν καλείται στην κληρονομία συγγενής επόμενης τάξης. Οι τάξεις που προβλέπονται στον νόμο είναι συνολικά έξι.

Ειδικότερα, στην πρώτη τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής ανήκου οι κατιόντες του κληρονομουμένου, οι οποίοι κατάγονται από αυτόν. Πρόκειται, δηλαδή, για τα τέκνα του θανόντος, τα οποία κληρονομούν ισομερώς. Αν κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου δεν ζει ένα εκ των τέκνων του, που όμως έχει ζώντα δικά του τέκνα (εγγόνια του κληρονομουμένου), αυτά υπεισέρχονται στη θέση του τέκνου που δεν ζει (διαδοχή κατά ρίζες).

Εφόσον δεν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης (τέκνα και εγγόνια του θανόντος) καλούνται οι κληρονόμοι δεύτερης τάξης, δηλαδή μαζί οι γονείς του κληρονομουμένου, οι αδελφοί, καθώς και τέκνα και έγγονοι αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από αυτόν. Εάν τα αδέλφια έχουν πεθάνει πριν από αυτόν τότε εμφανίζονται τα τέκνα των αδελφών (ανήψια) και αντίστοιχα τα εγγόνια αυτών τα οποία όμως αποκλείονται από την κληρονομιά εφόσον υπάρχουν τέκνα αδελφών (ανήψια).

Στην τρίτη τάξη καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του κληρονομουμένου και από τους κατιόντες τους τα τέκνα και οι έγγονοι, δηλαδή οι θείοι (τέκνα των παππούδων) και τα εξαδέλφια (έγγονοι παππούδων) του θανόντος. Αν δεν ζεί ο παππούς ή η γιαγιά από την πατρική ή τη μητρική γραμμή, στη θέση εκείνου που έχει πεθάνει υπεισέρχονται τα τέκνα και οι εγγονοί του.
Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου που ζούν και κληρονομούν κατ’ ισομοιρία ανεξάρτητα αν ανήκουν στην ίδια ή σε διάφορες γραμμές.

Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο σύζυγος που επιζεί καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη την κληρονομία, αποτελώντας την πέμπτη τάξη.
Τέλος, αν κατά την επαγωγή της κληρονομίας δεν υπάρχει ούτε συγγενής από εκείνους που καλούνται κατά το νόμο, ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το Δημόσιο, ως κληρονόμος έκτης τάξης.

Πόσο κοστίζει η αποποίηση κληρονομιάς και ποια η αμοιβή δικηγόρου για αποποίηση κληρονομιάς ;

Η αποποίηση κληρονομιάς ως διαδικασία δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλο κόστος όταν γίνεται εντός της προθεσμίας που ορίζει ο νόμος. Σημαντικό είναι να έχει λάβει ορθή και έγκαιρή νομική συμβουλή ο κληρονόμος προκειμένου να λάβει την ορθή απόφαση για το αν θα πρέπει να αποποιηθεί ή να αποδεχτεί την κληρονομιά. Σε περίπτωση τώρα που έχει παρέλθει η προθεσμία το κόστος για αποποίηση κληρονομιάς θα είναι αυξημένο καθώς εκτός από την αμοιβή του δικηγόρου για την αποποίηση κληρονομιάς θα πρέπει να καταβληθούν και τα έξοδα και παράβολα του δικαστηρίου αλλά και η αμοιβή του δικαστικού επιμελητή. Κομβικής σημασίας λοιπόν η νομική συμβουλή από εξειδικευμένο δικηγόρο σε κληρονομικές υποθέσεις προκειμένου να μη χαθούν δικαιώματα και προθεσμίες και βρεθεί ο κληρονόμος αντιμέτωπος με τη δυσάρεστη κατάσταση κληρονομιάς των χρεών του θανούντος. Συνεπώς το πόσο κοστίζει η αποποίηση κληρονομιάς είναι κάτι σχετικό και κρίνεται ανά περίπτωση.

[us_sharing providers=”facebook,twitter,pinterest,reddit”][us_btn label=”ONLINE ΝΟΜΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ” link=”url:https%3A%2F%2Fe-nomika.gr%2Fonline%2F”]

[us_btn label=”ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ” link=”url:tel%3A%2F%2F2310500442″][us_btn label=”ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΕΡΑΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ” link=”url:tel%3A%2F%2F2392181200″][us_btn label=”ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΘΗΝΑ” link=”url:tel%3A%2F%2F2109585365″]

 

Δικηγόροι για κληρονομικά Αποδοχή Κληρονομιάς Διαθήκη Αποποίηση Θεσσαλονίκη