Δημοσίευση διαθήκης: διαδικασία, κόστος, δικαιολογητικά
Δημοσίευση διαθήκης: διαδικασία, κόστος, δικαιολογητικά. Γράφει ο Μιχαήλ Ζηδιανάκης, Δικηγόρος Θεσσαλονίκης
Τι είναι η δημοσίευση διαθήκης;
Δημοσίευση διαθήκης είναι η γνωστοποίηση του περιεχομένου της από το αρμόδιο δικαστήριο, σύμφωνα με ορισμένη διαδικασία. Για δημοσίευση εμφανίζεται στο δικαστήριο κάθε έγγραφο, που κατά το περιεχόμενο του φέρει τα χαρακτηριστικά διαθήκης, ανεξάρτητα εάν αυτή για οποιοδήποτε λόγο είναι άκυρη.
Γιατί πρέπει να δημοσιευτεί μια διαθήκη;
Ο βασικότερος σκοπός της δημοσίευσης μιας διαθήκης είναι η ανάγκη να γνωστοποιηθεί το συντομότερο δυνατό η ταυτότητα των κληρονόμων του διαθέτη, ώστε να αποφεύγονται εκκρεμότητες στις συναλλαγές. Ειδικότερα, η χωρίς αναβολή δημοσίευση μιας διαθήκης εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των κληρονόμων π.χ. την αποδοχή ή αποποίηση της κληρονομιάς ή την κήρυξη μιας διαθήκης ως άκυρης, ενώ εξυπηρετεί και τυχόν συμφέροντα των δανειστών της κληρονομιάς. Τέλος, η δημοσίευση μιας διαθήκης ενδιαφέρει και τη δημόσια τάξη από την οπτική της ασφάλειας των συναλλαγών.
Υπάρχει κάποια συνέπεια αν δεν δημοσιευτεί μια διαθήκη;
Η παράλειψη δημοσίευσης μιας διαθήκης δεν επιδρά στο κύρος της. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν δεν δημοσιευτεί δε θεωρείται άκυρη ούτε μπορεί να προσβληθεί δικαστικά γι’ αυτό το λόγο. Οι μοναδικές συνέπειες που μπορεί να υπάρξουν από τη μη δημοσίευση μιας διαθήκης αφορούν τις τιθέμενες προθεσμίες της αποποίησης της κληρονομιάς ή της τυχόν προσβολής της ως άκυρης κατ’ άρθρο 1788 Α.Κ.
Ποιοι τύποι διαθηκών μπορούν να δημοσιευτούν;
Σε δημοσίευση υπόκειται κάθε διαθήκη που έχει συνταχθεί σύμφωνα με έναν από τους προβλεπόμενους στο νόμο τύπους, δηλαδή μπορούν να δημοσιευτούν η δημόσια, η ιδιόγραφη, η μυστική διαθήκη καθώς και οι έκτακτες διαθήκες.
Ποια η διαδικασία δημοσίευσης δημόσιας και μυστικής διαθήκης;
Ο συμβολαιογράφος ενώπιον του οποίου έχει συνταχθεί δημόσια διαθήκη ή στον οποίο έχει κατατεθεί μυστική διαθήκη, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση και μόλις πληροφορεί το θάνατο του διαθέτη, έχει υποχρέωση να στείλει αντίγραφο της δημόσιας διαθήκης στον ειρηνοδίκη της περιφέρειας, όπου ο ίδιος εδρεύει ενώ αν πρόκειται για μυστική διαθήκη την παραδίδει αυτοπροσώπως στον ειρηνοδίκη. Επομένως, αρμοδιότητα δημοσίευσης σε αυτή την περίπτωση έχει το Ειρηνοδικείο της περιφέρειας όπου εδρεύει ο συμβολαιογράφος ενώπιον του οποίου συντάχθηκε ή κατατέθηκε η διαθήκη.
Ποια η διαδικασία δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης;
Ως προς την ιδιόγραφη διαθήκη, όποιος την κατέχει οφείλει, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση μόλις πληροφορηθεί το θάνατο του διαθέτη να την εμφανίσει για δημοσίευση στον ειρηνοδίκη είτε της τελευταίας κατοικίας του διαθέτη είτε της δικής του διαμονής. Κάτοχος της διαθήκης είναι το πρόσωπο το οποίο «έχει στα χέρια του» το έγγραφο της διαθήκης με τη θέληση του.
Τα απαραίτητα δικαιολογητικά για τη δημοσίευση μιας ιδιόγραφης διαθήκης είναι α) αίτηση, η οποία συμπληρώνεται από τον ενδιαφερόμενο, β) η πρωτότυπη ιδιόγραφη διαθήκη, γ) ληξιαρχική πράξη θανάτου, η οποία αποδεικνύει το θάνατο του διαθέτη και δ) πιστοποιητικό εγγύτερων συγγενών, από το οποίο προκύπτουν οι πλησιέστεροι συγγενείς του διαθέτη.
Τι σημαίνει κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρία;
Με την κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρία διευκολύνονται τα πρόσωπα που έλκουν δικαιώματα από τη διαθήκη π.χ. κληρονόμοι να αποδείξουν τη γνησιότητα της, να αποδείξουν δηλαδή τη γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής, όταν αυτά αμφισβητηθούν.
Ποια είναι η διαδικασία κήρυξης της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρία;
Μετά από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον στο Ειρηνοδικείο της τελευταίας κατοικίας του διαθέτη μπορεί να κηρυχθεί μια ιδιόγραφη διαθήκη ως κυρία. Η εν λόγω διαδικασία εκκινεί με κατάθεση δικογράφου στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο και εκδικάζεται με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας.
Ο αρμόδιος ειρηνοδίκης, εφόσον πιθανολογήσει ότι η ιδιόγραφη διαθήκη έχει γραφτεί ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη και έχει υπογραφεί από αυτόν, έχοντας προβεί στην εξέταση δύο μαρτύρων, οι οποίοι βεβαιώνουν τη γραφή και την υπογραφή του διαθέτη, με πράξη του κηρύσσει την ιδιόγραφη διαθήκη ως κύρια, με σκοπό να αποκτήσει αυτή γνησιότητα (α. 1776 Α.Κ.).
Τα απαραίτητα δικαιολογητικά έγγραφα είναι πέραν της πρωτότυπης ιδιόγραφης διαθήκης, μια ληξιαρχική πράξη θανάτου, η οποία αποδεικνύει το θάνατο του διαθέτη και ένα πιστοποιητικό εγγύτερων συγγενών, από το οποίο προκύπτουν οι πλησιέστεροι συγγενείς του διαθέτη.
Σύμφωνα με το άρθρο 1777 Α.Κ. εάν από την ημερομηνία κήρυξης της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας παρέλθουν πέντε (5) έτη, χωρίς εντός αυτού του χρονικού διαστήματος να αμφισβητηθεί η γνησιότητα της ιδιόγραφης διαθήκης, δημιουργείται υπέρ αυτής μαχητό τεκμήριο γνησιότητας. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ενώ μέχρι τότε την απόδειξη της γνησιότητας έφερε αυτός που αντλούσε δικαιώματα από τη διαθήκη, δηλαδή ο κληρονόμος, μετά την παρέλευση της πενταετίας το βάρος της απόδειξης το φέρει αυτός που αμφισβητεί τη γνησιότητα της.
Υπάρχει προθεσμία για την κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας;
Από το νόμο δεν προκύπτει ορισμένη προθεσμία για τη διαδικασία κήρυξης μιας ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας. Τις περισσότερες φορές η κήρυξη μιας ιδιόγραφης διαθήκης ως κύριας λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα με τη δημοσίευση της, στην ίδια δικάσιμο, ωστόσο μπορεί να γίνει και αργότερα. Ως εκ τούτου, καθώς η δημοσίευση της διαθήκης θα πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό, το ίδιο ισχύει και για την κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας για να αποκτήσει αυτή τεκμήριο γνησιότητας.
Για ποιο λόγο να προβεί ένας κληρονόμος στην κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης σε κυρία;
Κατά τον Αστικό Κώδικα, μετά την παρέλευση πέντε (5) ετών από την κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας, αυτή αποκτά μαχητό τεκμήριο γνησιότητας. Η εν λόγω διαδικασία σκοπεύει στην ενίσχυση της διαθήκης με τη δημιουργία τεκμηρίου γνησιότητας, προστατεύοντας όσους ευνοούνται από αυτήν σε περίπτωση αμφισβήτησής της, δηλαδή τους κληρονόμους. Ωστόσο, ακόμα και αν ο κληρονόμος δεν επιλέξει τη διαδικασία της κήρυξης της ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας αυτό δεν έχει καμία επίπτωση στο κύρος της διαθήκης, καθώς ο δικαιολογητικός τους λόγος είναι η ενίσχυση των τιμημένων προσώπων και η εξασφάλιση της πραγμάτωσης της θέλησης του διαθέτη.
Ποια είναι τα δικαιολογητικά για δημοσίευση διαθήκης;
Τα απαραίτητα δικαιολογητικά για δημοσίευση διαθήκης είναι:
- Αίτηση
- Ληξιαρχική πράξη θανάτου
- Πρόσφατο πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών
- Πρωτότυπη διαθήκη
Πόσο κοστίζει η δημοσίευση διαθήκης ;
Το κόστος – ελάχιστη αμοιβή δικηγόρου για παράσταση σε δημοσίευση διαθήκης ποικίλει ανάλογα με τη διαδικασία, αν πρόκειται δηλαδή για απλή δημοσίευση ή και κήρυξη της διαθήκης ως κύριας.
Παρατίθεται σχετική νομολογία:
Στην υπ’ αριθ. 1339/2009 απόφαση του Αρείου Πάγου κρίθηκε ότι: «Η διαδικασία δημοσίευσης της διαθήκης, που επιβάλλεται από το δημόσιο συμφέρον και, ειδικότερα, την ασφάλεια των συναλλαγών, αποτελεί υποχρέωση του δικαστηρίου, εφόσον φέρει τα τυπικά στοιχεία διάταξης τελευταίας βούλησης, πρόκειται, δηλαδή, για υποστατή έστω και άκυρη διαθήκη ή διαθήκη που έχει ανακληθεί, έστω και αν τα δικαιώματα απ` αυτή έχουν παραγραφεί λόγω της παρέλευσης μακρού χρόνου από το θάνατο του διαθέτη, παράλληλα δε, βεβαιώνεται ο θάνατος του διαθέτη ή η κήρυξη του σε αφάνεια.
Η δημοσίευση διαθήκης, που αποτελεί θεσμό δημόσιας τάξης και, συνακόλουθα, δεν μπορεί να αποκλειστεί, αναβληθεί ή ρυθμιστεί από την ιδιωτική βούληση κατά τρόπο διαφορετικό, γίνεται μετά την ανάγνωση της στο ακροατήριο[..] με καταχώριση της (ολόκληρης) στα πρακτικά του δικαστηρίου, στα οποία βεβαιώνονται και όλα τα εξωτερικά της ελαττώματα [..]».
Στην υπ’ αριθ. 3007/2007 απόφαση του Εφετείου Αθηνών κρίθηκε ότι: «το άρθρο 1774 ΑΚ, όποιος κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη οφείλει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, μόλις πληροφορηθεί το θάνατο του διαθέτη να την εμφανίσει για δημοσίευση στο πρωτοδικείο είτε της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του διαθέτη είτε της δικής του διαμονής.
Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι για να γίνει δημοσίευση ιδιόγραφα διαθήκη, που για να είναι έγκυρη κατά τα άρθρα 1721 παρ. 1 και 1718 ΑΚ πρέπει να έχει γραφεί ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, είναι αναγκαίο να προσκομίζεται το πρωτότυπο της διαθήκης».
Στην υπ’ αριθ. 1377/2006 απόφαση του Αρείου Πάγου κρίθηκε ότι: « για την έγκυρη σύνταξη διαθήκης, συνάγεται ο επικαλούμενος ιδιόγραφη διαθήκη, ο οποίος μάχεται υπέρ του κύρους αυτής και αντλεί δικαιώματα από την ίδια, οφείλει να αποδείξει την ιδιόχειρη από μέρους του διαθέτη γραφή, χρονολόγηση και υπογραφή της εν λόγω διαθήκης.
Η κήρυξη ως κυρίας της ιδιόγραφης διαθήκης δεν παρέχει τεκμήριο γνησιότητάς της υπέρ του επικαλουμένου αυτήν. Τότε μόνο αποτελεί τέτοιο τεκμήριο, μέχρι την ανταπόδειξή του, όταν από τη δημοσίευση της εν λόγω διαθήκης παρήλθε πενταετία, χωρίς εν τω μεταξύ να αμφισβητηθεί η γνησιότητά της σε δίκη μεταξύ κάποιου που αντλεί δικαίωμα απ` αυτήν και κάποιου που βλάπτεται από την ύπαρξή της (άρθρο 1777 Α.Κ.).»
Παρατίθενται τα σχετικά άρθρα του Αστικού Κώδικα και του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας:
Άρθρο 1769 ΑΚ: «Συμβολαιογράφος, στον οποίο υπάρχει διαθήκη, οφείλει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση μόλις πληροφορηθεί το θάνατο του διαθέτη, αν πρόκειται για δημόσια διαθήκη, να στείλει αντίγραφό της στον ειρηνοδίκη, και αν πρόκειται για μυστική ή έκτακτη, να παραδώσει αυτοπροσώπως το πρωτότυπο αυτής στον ειρηνοδίκη στην περιφέρεια του οποίου εδρεύει ο συμβολαιογράφος.»
Άρθρο 1771 ΑΚ: «Για τη δημοσίευση της διαθήκης συντάσσεται πρακτικό, όπου καταχωρίζεται ολόκληρη η διαθήκη και η βεβαίωση για την ύπαρξη ή ανυπαρξία των εξωτερικών ελαττωμάτων που προβλέπονται στο άρθρο 1721 παράγραφος
4. Το πρωτότυπο στη μυστική ή έκτακτη διαθήκη με το περικάλυμμά του κατατίθεται στο αρχείο του ειρηνοδικείου, αφού προηγουμένως ο ειρηνοδίκης σημειώσει αμέσως ιδιοχείρως στο πρωτότυπο της διαθήκης και το περικάλυμμά της τη λέξη «θεωρήθηκε», χρονολογήσει και υπογράψει τη θεώρηση και ο γραμματέας στέλνει αμέσως στον γραμματέα του αρμόδιου πρωτοδικείου αντίγραφο του σχετικού πρακτικού.»
Άρθρο 1174 ΑΚ: «Όποιος κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη οφείλει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση μόλις πληροφορηθεί το θάνατο του διαθέτη να την εμφανίσει για δημοσίευση στον ειρηνοδίκη είτε της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του διαθέτη είτε της δικής του διαμονής. Η δημοσίευση γίνεται κατά το άρθρο 1771. Η διάταξη του άρθρου 1772 εφαρμόζεται και σε αυτήν την περίπτωση.»
Άρθρο 1775 ΑΚ: «Αν αυτός που κατέχει την ιδιόγραφη διαθήκη διαμένει στο εξωτερικό, μπορεί να την εμφανίσει για δημοσίευση και στον προϊστάμενο της προξενικής αρχής, οπότε εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 1773.Σχετικά με την παράδοση στον προϊστάμενο της προξενικής αρχής της διαθήκης για δημοσίευση συντάσσεται πράξη, που την υπογράφουν αυτός που έλαβε και αυτός που παρέδωσε τη διαθήκη.»
Άρθρο 1776 ΑΚ: «Αυτός που ζητεί να δημοσιευθεί ιδιόγραφη διαθήκη ενώπιον του ειρηνοδίκη μπορεί κατά τη δημοσίευσή της να προσαγάγει δύο μάρτυρες, οι οποίοι μαρτυρούν ενόρκως για τη γνησιότητα της γραφής ή της υπογραφής του διαθέτη. Ο ειρηνοδίκης αφού ακούσει τους μάρτυρες μπορεί κατά τη δημοσίευση της ιδιόγραφης διαθήκης να την κηρύξει επιπλέον κυρία.»
Άρθρο 1777 ΑΚ: «Ιδιόγραφη διαθήκη που δημοσιεύτηκε και κηρύχθηκε κύρια τεκμαίρεται γνήσια, αν επί πέντε χρόνια από τη δημοσίευσή της δεν αμφισβητήθηκε η γνησιότητά της σε δίκη ανάμεσα σε κάποιον απ’ αυτούς που αντλούν δικαιώματα απ’ αυτήν και κάποιον απ’ αυτούς που βλάπτονται από την ύπαρξή της.»
Άρθρο 808 ΚΠολΔ: «1. Η δημοσίευση διαθήκης γίνεται με καταχώρηση της, ολόκληρης, στα πρακτικά του δικαστηρίου στα οποία βεβαιώνονται και όλα τα εξωτερικά ελαττώματά της.
2. Η δημοσίευση διαθήκης από προξενική αρχή γίνεται από τον πρόξενο ο οποίος εντάσσει πρακτικό που υπογράφεται από αυτόν και, αν πρόκειται για ιδιόγραφη διαθήκη, και από εκείνον που την παρέδωσε. 3. Η κήρυξη ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας γίνεται με πράξη του αρμόδιου για τη δημοσίευσή της ειρηνοδίκη, εφόσον πιθανολογηθεί γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη.
Όταν η διαθήκη δημοσιεύθηκε από προξενική αρχή, αρμόδιος για να την κηρύξει κύρια είναι ο ειρηνοδίκης του δικαστηρίου της κληρονομιάς. Όταν με ιδιόγραφη διαθήκη ορίζεται αποκλειστικά κληρονόμος πρόσωπο που δεν είναι σύζυγος του διαθέτη ή δεν έχει με τον διαθέτη συγγενική σχέση τουλάχιστον τέταρτου βαθμού, διατάσσεται γραφολογική πραγματογνωμοσύνη προκειμένου να αποδειχθεί η γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη.
Στην περίπτωση αυτή καλείται υποχρεωτικά, εξήντα (60) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη συνεδρίαση, το Ελληνικό Δημόσιο.
4. Τα αντίγραφα των δημόσιων διαθηκών που δημοσιεύονται και τα πρωτότυπα των μυστικών ή έκτακτων ή ιδιόγραφων διαθηκών, με τα περικαλύμματά τους, χρονολογούνται και υπογράφονται από τον ειρηνοδίκη ή τον πρόξενο και φυλάγονται στο αρχείο του ειρηνοδικείου ή του προξενείου.
5. Αντίγραφα των πρακτικών δημοσίευσης της διαθήκης αποστέλλονται χωρίς υπαίτια καθυστέρηση, με επιμέλεια της γραμματείας του δικαστηρίου ή του προξενείου, στη γραμματεία του πρωτοδικείου Αθηνών, καθώς και στη γραμματεία του πρωτοδικείου της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του διαθέτη και φυλάγονται στα αρχεία τους.
6. Αντίγραφα διαθηκών και ανακλήσεων διαθηκών, που δημοσιεύθηκαν στο εξωτερικό, μπορεί να κατατεθούν σε ελληνική προξενική αρχή ή στη γραμματεία οποιουδήποτε ειρηνοδικείου. Η προξενική αρχή ή η γραμματεία που παραλαμβάνει τα αντίγραφα συντάσσει επάνω σε αυτά πράξη κατάθεσης, όπου αναγράφει όσα κατατέθηκαν, εκείνον που τα κατέθεσε και την ημερομηνία της κατάθεσης.
Τα αντίγραφα αυτά πρέπει να είναι επικυρωμένα από την αλλοδαπή αρχή που δημοσίευσε τη διαθήκη. Αν είναι διατυπωμένες ολόκληρες ή εν μέρει σε ξένη γλώσσα, πρέπει να επισυνάπτεται, κατά την κατάθεσή τους, μετάφραση στην ελληνική γλώσσα του ξενόγλωσσου μέρους τους, που έχει γίνει από το Υπουργείο Εξωτερικών, ελληνική προξενική αρχή ή δικηγόρο. Αντίγραφά τους αποστέλλονται χωρίς καθυστέρηση, με επιμέλεια του προξένου που τα παρέλαβε ή της γραμματείας του δικαστηρίου, στη γραμματεία του πρωτοδικείου Αθηνών.»
Επικοινωνήστε μαζί μας
Για περισσότερες πληροφορίες για Δημοσίευση διαθήκης: διαδικασία, κόστος, δικαιολογητικά. , και γενικότερα για κληρονομικά θέματα μπορείτε να απευθύνεστε στα δικηγορικά μας γραφεία στα παρακάτω τηλέφωνα.
Θεσσαλονίκη: 2310 500 442
Περαία Θεσσαλονίκης: 2392 181 200
Αθήνα: 210 9585365
(Ώρες επικοινωνίας Δευτέρα – Παρασκευή: 09:00-14:30 & 18:00-20:00 – εκτός απογεύματος Τετάρτης)
Διαβάστε περισσότερα για τα είδη των διαθηκών και την προσβολή διαθήκης.